Portal Orzeczeń Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Kłodzku

UZASADNIENIE

Z. J. wnioskiem z 16 lutego 2023 roku, w którym jako uczestniczkę postępowania wskazał H. J., domagał się zmiany postanowienia Sądu Rejonowego w Kłodzku z 5 października 2022 roku wydanego w sprawie o sygn. akt I Ns 813/22 w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku po E. J. w ten sposób, aby stwierdzić, że spadek ten nabyła H. J. w całości.

Uzasadniając swoje stanowisko wnioskodawca wskazał, że 5 października 2022 roku wydane zostało postanowienie stwierdzające, że spadek po E. J., zmarłym 11 października 2020 roku, nabyli żona H. J. i brat Z. J. - każdy po 1/2 części. Wnioskodawca dalej podał, że ponieważ w toku postępowania spadkowego został jedynie zawiadomiony o terminie rozprawy, a nie wezwany do osobistego stawiennictwa, pozostawał on w błędnym przekonaniu, że spadek ten w całości nabędzie wdowa H. J. i z tego powodu nie stawił się w sądzie. Dalej wnioskodawca wskazał, że o fakcie, że obie córki spadkodawcy odrzuciły po nim spadek wnioskodawca dowiedział się 26 sierpnia 2022 roku, kiedy otrzymał postanowienie sądu zwalniające je od dalszego udziału w sprawie spadkowej. W konsekwencji, jak podnosił wnioskodawca, w tej dacie rozpoczął dla niego bieg sześciomiesięczny termin na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku po E. J.. Finalnie wnioskodawca także twierdził, że nie był on uczestnikiem postępowania w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku po E. J., gdyż sąd spadku nie wydał postanowienia wzywającego go do udziału w sprawie, a tym samym nie dotyczy go ograniczenie wynikające ze zdania drugiego przepisu art. 679 § 1 k.p.c.

Uczestniczka postępowania H. J. nie złożyła odpowiedzi na wniosek. Na rozprawie w dniu 24 maja 2023 roku oświadczyła, że w jej ocenie wnioskodawca od dawna wiedział o swoim tytule powołania do spadku po E. J., a także oświadczyła, że informowała Z. J., że ma on prawo złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

H. J. 11 sierpnia 2022 roku złożyła w Sądzie Rejonowym w Kłodzku wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po swoim mężu E. J., zmarłym 11 października 2020 roku na podstawie ustawy. Jako uczestników postępowania wskazała we wniosku córki spadkodawcy J. J. i S. J. oraz brata spadkodawcy Z. J., a do wniosku załączyła odpowiednią ilość jego odpisów oraz odpisów załączników.

(Dowód: - dokumenty znajdujące się w aktach tut. Sądu o sygn. akt I Ns 813/22, tj. wniosek o stwierdzenie nabycia spadku z załącznikami)

Do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku H. J. załączyła wypisy aktów notarialnych z 27 października 2020 roku, sporządzonych przed notariuszem A. S. w Kancelarii Notarialnej w K., w których to aktach zstępne spadkodawcy – S. J. i J. J. w ustawowym terminie złożyły oświadczenia o odrzuceniu spadku po ojcu E. J.. W protokołach przyjęcia oświadczeń, błędnie odnotowano, że Z. J. jest bratem stawających do aktu, a nie bratem spadkodawcy.

(Dowód: -dokumenty znajdujące się w aktach tut. Sądu o sygn. akt I Ns 813/22, tj. wypisy aktów notarialnych z 27.10.2020r., rep. A nr 8215/2020 i rep. A nr 8212/2020, - akty notarialne zarejestrowane pod sygn. akt I N 1861/20 i I N (...))

Po zarejestrowaniu oświadczeń spadkowych złożonych przez zstępne spadkodawcy sąd spadku zawiadomił Z. J. o fakcie odrzucenia spadku przez J. J.. Wnioskodawca nie otrzymał z sądu spadku zawiadomienia o odrzuceniu spadku przez S. J..

(Dowód: -akty notarialne zarejestrowane pod sygn. akt I N 1861/20 i I N (...) oraz znajdujące się w tych aktach zawiadomienia wysyłane przez sąd spadku i potwierdzenia ich odbioru)

W ustawowym terminie, przed wszczęciem postępowania spadkowego, spadek po spadkodawcy odrzucili też zstępni drugiego brata spadkodawcy, R. J., który zmarł w 2005 roku.

(Dowód: -dokumenty znajdujące się w aktach tut. Sądu o sygn. I N 1090/21, I N (...) i I N 713/22, tj. akty notarialne zawierające protokoły przyjęcia oświadczeń o odrzuceniu spadku)

W dniu 23 sierpnia 2022 roku sąd spadku wydał postanowienie o zwolnieniu od udziału w postępowaniu spadkowym po E. J. uczestniczek postępowania J. J. i S. J.. Postępowanie to prowadzono pod sygn. akt I Ns 813/22, a w głowie powołanego postanowienia jako uczestników postępowania wymieniono J. J., S. J. oraz Z. J..

(Dowód: -dokumenty znajdujące się w aktach tut. Sądu o sygn. akt I Ns 813/22, tj. postanowienie sądu z 23.08.2022r.)

Odpis wskazanego postanowienia wraz z odpisem wniosku o stwierdzenie nabycia spadku z załącznikami i zawiadomieniem o terminie rozprawy wyznaczonej na dzień 5 października 2022 roku doręczono Z. J. 26 sierpnia 2022 roku.

(Dowód: -dokumenty znajdujące się w aktach tut. Sądu o sygn. akt I Ns 813/22, tj. potwierdzenie odbioru korespondencji sądowej z 26.08.2022r.)

Pismem z 31 sierpnia 2022 roku Z. J. poinformował sąd spadku, że w notarialnych protokołach przyjęcia oświadczeń o odrzuceniu spadku przez zstępne spadkodawcy zawarty jest błąd, gdyż nie jest on ich bratem.

(Dowód: -dokumenty znajdujące się w aktach tut. Sądu o sygn. akt I Ns 813/22, tj. pismo uczestnika Z. J. z 31.08.2022r.)

Z. J. nie stawił się na rozprawę w dniu 5 października 2022 roku, zaś H. J. w trybie zapewnienia spadkowego podała, że pod koniec 2020 roku lub na początku 2021 roku rozmawiała ze Z. J. na temat odrzucenia przez niego spadku po E. J., jednak nie zareagował on na to.

(Dowód: -dokumenty znajdujące się w aktach tut. Sądu o sygn. akt I Ns 813/22, tj. zapewnienie spadkowe H. J..)

Postanowieniem z 5 października 2022 roku, prawomocnym od 13 października 2022 roku, Sąd Rejonowy w Kłodzku stwierdził, że spadek po E. J. zmarłym 11 października 2022 roku w K., ostatnio stale zamieszkałym w L., na podstawie ustawy na byli: żona H. J. i brat Z. J. - każdy po 1/2 części z dobrodziejstwem inwentarza.

(Dowód: -dokumenty znajdujące się w aktach tut. Sądu o sygn. akt I Ns 813/22, tj. postanowienie z 05.10.2022r., - odpis postanowienia spadkowego ze stwierdzeniem prawomocności, k. 9 akt)

W dniu 25 października 2022 roku Burmistrz L., ustaliwszy następców prawnych E. J., podjął zawieszone wcześniej postępowanie podatkowe z udziałem między innymi Z. J..

(Dowód: -postanowienie Burmistrza L. z 25.10.2022r., k. 11-11v. akt)

Po otrzymaniu jego odpisu E. J. w dniu 3 lutego 2023 roku przed notariuszem D. O. w Kancelarii Notarialnej w K. złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku po swoim bracie E. J..

(Dowód: -akt notarialny z 03.02.2023r., rep. A nr 817/2023r., k. 10-10 v. akt, -akt notarialny zarejestrowany w aktach tut. Sądu o sygn. I N 331/23)

Sąd zważył, co następuje:

Wniosek nie zasługiwał na uwzględnienie.

Podstawę prawną zgłoszenia wniosku statuuje przepis art. 679 § 1 k.p.c., zgodnie z którym dowód, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą lub że jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony, może być przeprowadzony tylko w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku, przy czym ten, kto był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, może tylko wówczas żądać zmiany postanowienia stwierdzającego nabycie spadku, gdy żądanie opiera na podstawie, której nie mógł powołać w tym postępowaniu, a wniosek o zmianę składa przed upływem roku od dnia, w którym uzyskał tę możność. Z kolei zainteresowany, który nie był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, może złożyć wniosek w trybie przepisu art. 679 k.p.c. w każdym czasie i nie jest ograniczony żadnym terminem ani rodzajem podstaw, na których może oprzeć swoje twierdzenie o wadliwości postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku (uchwała Sądu Najwyższego z 27 kwietnia 1982 roku, III CZP 15/82, OSNC 1982, nr 8-9, poz. 118).

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z 13 grudnia 2013 roku wydanego w sprawie IV CSK 183/12, Lex nr 1288710, wskazał, że postępowanie przewidziane w art. 679 § 1 k.p.c. nie służy i nie może być wykorzystywane, jako środek do usunięcia skutków bezczynności lub błędów uczestników postępowania spadkowego, skutków ich nieznajomości prawa ani nawet błędów sądu. Chociaż jest ono postępowaniem autonomicznym to ma jednak charakter wznowieniowy, co uwidacznia się przede wszystkim w tym, że uczestnik postępowania spadkowego tylko wtedy może skutecznie żądać zmiany postanowienia spadkowego, jeżeli wykaże, jak przy wznowieniu postępowania, szczególne przesłanki swojego żądania, czyli podstawę, której nie mógł powołać w poprzednim postępowaniu oraz zachowanie rocznego terminu określonego w tym przepisie. Obowiązany jest on wykazać istnienie przeszkody obiektywnej, uniemożliwiającej mu powołanie w sprawie spadkowej okoliczności uzasadniającej odmienną podstawę lub porządek dziedziczenia (dla porównania postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 3 kwietnia 2008 r. II CSK 573/07, Lex nr 627205 i z dnia 21 grudnia 2011 r. IV CSK 199/11, Lex nr 1131131.). Uczestnik postępowania spadkowego może zatem żądać zmiany prawomocnego postanowienia stwierdzającego nabycie spadku, jeżeli wykaże podstawę uzasadniającą zmianę oraz dowiedzie, że podstawa ta nie mogła być podniesiona w czasie uprzedniego postępowania.

Sąd w składzie orzekającym ustalił, że Z. J. był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku po E. J., prowadzonego przez Sąd Rejonowy w Kłodzku pod sygn. akt I Ns 813/22.

Zgodnie z przepisem art. 510 § 1 i 2 k.p.c. zainteresowanym w sprawie jest każdy, czyich praw dotyczy wynik postępowania. Dopiero w sytuacji jeżeli okaże się, że zainteresowany nie jest uczestnikiem danego postępowania sąd wezwie go do udziału w sprawie. Niezależnie od tego, że sąd spadku w sprawie spadkowej zawiadomił Z. J. o terminie rozprawy, a nie wezwał go do osobistego stawiennictwa, nie ma wątpliwości co do tego, że był on uczestnikiem tego postępowania. Osoba zainteresowana wskazana we wniosku wszczynającym postępowanie nieprocesowe, uczestnicząca w nim na skutek prawidłowego doręczenia odpisu wniosku i zawiadomiona o terminie rozprawy jest uczestnikiem danego postępowania (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2019 roku, III CZP 39/19, OSNC 2020/10, poz. 87). Za czynność o istotnym znaczeniu procesowym dla przekształcenia statusu zainteresowanego, wskazanego przez wnioskodawcę, w uczestnika postępowania uznaje się doręczenie za pośrednictwem sądu odpisu wniosku (por. uzasadnienie uchwały 7 sędziów –zasady prawnej z 20 kwietnia 2010 roku, III CZP 112/09, OSNC 2010/7-8/98 czy uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z 4 lutego 2000 roku, II CKN 740/98, Lex nr 1425655.). Umożliwia ona bowiem z jednej strony zakwestionowanie wobec sądu przymiotu osoby zainteresowanej, a z drugiej zajęcie stanowiska w przedmiocie wniosku i zgłoszenie ewentualnych zarzutów.

Z. J. w toku sprawy spadkowej dodatkowo doręczono odpis postanowienia zwalniającego dwie uczestniczki od udziału w sprawie, w którego głowie był wskazany jako jego uczestnik. Przez uczestnictwo należy z kolei rozumieć formalny udział w postępowaniu sądowym, a nie przejawianie w nim jakiejkolwiek aktywności procesowej (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z 4 lutego 2000r., II CKN 740/98, LEX nr 1425655 czy w postanowieniu z 18 marca 2021r., I (...) 47/21, LEX nr 3220248.). Powyższe oznacza w szczególności, że uczestnik postępowania może być całkowicie bezczynny. Nie mogło zatem zasługiwać na uwzględnienie twierdzenie wnioskodawcy, że na skutek nie wezwania, a jedynie zawiadomienia o terminie rozprawy jak i wobec nie wydania (zbędnego) postanowienia o wezwaniu Z. J. do udziału w sprawie nie miał on przymiotu uczestnika postępowania o sygn. akt I Ns 813/22.

Wobec powyższego w niniejszym postępowaniu badaniu podlegało, czy żądanie wniosku oparto na podstawie, której wnioskodawca nie mógł powołać w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku po E. J.. Wnioskodawca twierdził, że o swoim tytule powołania dowiedział się w sierpniu 2022 roku. Twierdzenie to pozostawało co prawda w sprzeczności z zapewnieniem spadkowym złożonym przez H. J., jednak niezależnie od tego wskazać trzeba, że ograniczenie przewidziane w przepisie art. 679 k.p.c. traktowane jest jako prekluzja uprawnienia. Jest ono podyktowane potrzebą ochrony stabilności stwierdzonego prawomocnym postanowieniem porządku dziedziczenia. Z tego powodu oraz z uwagi na wyjątkowy charakter uregulowania przepis ten podlega ścisłej wykładni, ponieważ dopuszczenie możliwości zmiany prawomocnego postanowienia powinno być ograniczone, w szczególności gdy z wnioskiem występuje osoba, która była uczestnikiem wcześniejszego postępowania. Osoba wnosząca o zmianę postanowienia spadkowego powinna wykazać, że powołane przez nią fakty i dowody, które mają uzasadniać żądanie zmiany, były dla niej niedostępne w czasie poprzedniego postępowania, przy uwzględnieniu, że chodzi o obiektywną możliwość ich powołania.

Uczestnik postępowania spadkowego tylko wtedy może skutecznie żądać na podstawie art. 679 § 1 k.p.c. zmiany postanowienia spadkowego, gdy wykaże, jak przy wznowieniu postępowania, szczególne przesłanki swojego żądania, tj. podstawę, której nie mógł powołać w poprzednim postępowaniu, oraz zachowanie rocznego terminu określonego w tym przepisie. Zobowiązany jest on zatem wykazać istnienie przeszkody obiektywnej, uniemożliwiającej mu powołanie w sprawie spadkowej okoliczności uzasadniającej odmienną podstawę lub porządek dziedziczenia. Uczestnik postępowania w celu doprowadzenia do zmiany lub uchylenia postanowienia w trybie powołanego przepisu powinien zatem wykazać, że nie znał okoliczności mających wpływ na krąg spadkobierców lub wielkość przysługujących im udziałów, a wiedzę taką uzyskał po uprawomocnieniu się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.

Z. J. w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku mógł podnosić okoliczność, że o swoim tytule powołania dowiedział się dopiero w sierpniu 2022 roku, jak również mógł podnosić, że nie upłynął jeszcze termin do złożenia przez niego oświadczenia o odrzuceniu spadku, jak również mógł takie oświadczenie w toku sprawy spadkowej złożyć. Ponieważ jednak zachował on zupełną bierność, nie złożył pisma w tym przedmiocie, nie stawił się na rozprawie, nie zaskarżył wydanego orzeczenia, to obecnie nie może się on powoływać na te okoliczności.

Wobec powyższego wniosek należało oddalić, o czym orzeczono jak w pkt I części dyspozytywnej postanowienia.

O kosztach postępowania orzeczono zgodnie z ogólną zasadą postępowania nieprocesowego, w myśl której uczestnicy postępowania ponoszą we własnym zakresie koszty związane ze swym udziałem w sprawie (art. 520 § 1 k.p.c.).

O tym orzeczono jak w pkt II części dyspozytywnej postanowienia.

ZARZĄDZENIE

odnotować,

odpis postanowienia z uzasadnieniem proszę doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawcy,

kal. 14 dni.