Portal Orzeczeń Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Kłodzku

UZASADNIENIE

(...) Bank (...) S.A. w W. wniosła pozew przeciwko D. A. o zapłatę 3051,36 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od kwoty 2500 zł od dnia 29.12.2022r. tytułem zobowiązania z umowy o kredyt odnawialny w rachunku z dnia 30.09.2020r. W uzasadnieniu podała, że pozwany zaprzestał spłacania kredytu, w związku z czym Bank był zmuszony wypowiedzieć umowę pismem z 24.02.2022r. Pozwany odebrał dokument wypowiedzenia, lecz nie uregulowała zaległych kwot.

W piśmie procesowym z dnia 15.11.2024r. powód ograniczył powództwo i wniósł o rozpoznanie sprawy na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, domagając się zasądzenia od pozwanego kwoty 2046,44 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnieni od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Pozwany, reprezentowany przez opiekuna prawnego M. M., wniósł o oddalenie powództwa, zarzucając, że umowa jest nieważna, gdyż z uwagi na chorobę psychiczną – schizofrenię, oświadczenie woli pozwanego z 30.09.2022r. dotknięte było wadą z art. 82 kc. Wniósł także o oddalenie powództwa zmienionego, powołując się na przepis art. 409 kc, podnosząc, że roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia wygasło, wobec utraty przysporzenia, które miało charakter konsumpcyjny i bezproduktywny.

Stan faktyczny:

Pozwany D. A. zawarł z (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. umowę kredytu w rachunku płatniczym nr (...) z dnia 30.09.2020r.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 18 czerwca 2024r., wydanym w sprawie o sygn. akt I C 1178/23, Sąd Rejonowy w Kłodzku stwierdził nieważność w.w. umowy.

Dowód:

- wyrok SR w Kłodzku z 18.06.2024r. z uzasadnieniem (k. 425, 427 – 430 akt sprawy I C 1178/23).

Pozwany D. A. urodził się (...) i od 2007 roku jest leczony psychiatrycznie z diagnozą schizofrenii paranoidalnej. U pozwanego stwierdzono przewlekłą psychozę - schizofrenię, z objawami psychopatologicznymi, które szczególnie ujawniają się w trakcie pogorszeń stanu psychicznego. U pozwanego psychozę po raz pierwszy rozpoznano w wieku siedemnastu lat, zaś wcześniej pozwany był hospitalizowany psychiatrycznie z diagnozą tików, rozpoznaniem schizofrenii hebefrenicznej, a także upośledzenia umysłowego. Wszystkie te czynniki są niekorzystne pod względem rokowań przy analizie przebiegu jego choroby.

W chwili zawierania w.w. umowy u pozwanego występowały zaburzenia wglądu, negatywne nastawienie do leczenia, zażywanie narkotyków oraz picie alkoholu, obecność objawów negatywnych od wstępnego etapu choroby, nieuzyskiwanie trwałej remisji objawowej, przekonanie, że pożyczane pieniądze odmienią jego życie, uporczywe kupowanie zdrapek, sugestywność w zakresie brania pożyczek i pożyczania innym, brak określenia racjonalnej motywacji do zaciągania pożyczek.

W latach 2020 – 2021 pozwany zawarł szereg umów bankowych – w tym okresie nie przyjmował regularnie leków, nie uzyskiwał trwałej poprawy objawowej, w przeżywaniu i funkcjonowaniu dominowały motywy psychotyczne, okresy największych pogorszeń wiązały się z włóczęgostwem; w treściach paranoidalnych można było odnaleźć konkretne motywy do zawierania pożyczek gotówkowych, w charakterystyce przebiegu choroby można było odnaleźć szereg niekorzystnych rokowniczo czynników, wskazujących na wyjątkowo ciężki przebieg schizofrenii u pozwanego. Zawierania umów bankowych było przyczyną wszczęcia postępowania o ubezwłasnowolnienie i uznanie niezdolności pozwanego do kierowania swoim postępowaniem.

D. A. w czasie zawierania w.w. umowy, składając wówczas oświadczenie woli, znajdował się w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli z uwagi na chorobę psychiczną.

Pozwany choruje psychicznie od 11. roku życia. Diagnoza została postawiona, gdy miał 17 lat. Był wielokrotnie hospitalizowany. Po osiągnięciu pełnoletności założył konto bankowe, z uwagi na koniczność przelewania świadczenia rentowego z ZUS. W 2020r. stan zdrowia pozwanego pogorszył się, wyjeżdżał do rodziny do G., tam zaprzestał przyjmowania leków, włóczył się, przebywał w złym towarzystwie, zażywał narkotyki. Zaciągał drogą elektroniczną pożyczki w banku, a uzyskane w ten sposób pieniądze wydawał na noclegi, hazard (zakup zdrapek), a także rozdawał przypadkowo poznanym ludziom. W tym czasie ulegał wpływom innych osób, robił co mu kazano, spał na ławkach, gubił pieniądze i dokumenty. Matka była bezsilna, gdyż odmawiał on powrotu do domu i podjęcia leczenia. Ostatecznie, gdy stan zdrowia powoda był już skrajnie zły, w czerwcu 2022r. trafił do szpitala, gdzie przebywał 3 miesiące.

Pozwany nie nabył żadnych wartościowych rzeczy z pieniędzy pobranych tytułem kredytu. Nie zgromadził żadnych oszczędności.

Dowód:

- opinia biegłego sądowego z zakresu psychiatrii D. R. (k. 135 – 138 i 144-147 akt sprawy tut. Sądu IC 1178/23),

- opinia sądowa psychiatryczno – psychologiczna z 30.04.2021r., sporządzona w sprawie o ubezwłasnowolnienie pozwanego (k.91 i nast. akt sprawy Sądu Okręgowego w Świdnicy sygn. I Ns 66/21),

- protokół przesłuchania opiekuna prawnego powoda M. M. (akta spraw tut. Sądu sygn. IC 1076/23, k. 419; sygn. IC 494/24, k. 135 – 136);

- zeznania opiekuna prawnego pozwanego M. M. (k. 244);

- protokół przesłuchania pozwanego D. A. z dnia 7.03.2024r. (w sprawie tut. Sądu sygn. akt IC 1077/23, k. 420).

Na mocy postanowienia Sądu Okręgowego w Świdnicy z 31 sierpnia 2021r., wydanego w sprawie o sygnaturze akt I Ns 66/21, pozwany D. A. został ubezwłasnowolniony całkowicie, a jego opiekunem prawnym ustanowiono matkę M. M..

Dowód:

- postanowienie o ubezwłasnowolnieniu, k. 114 akt Sądu Okręgowego w Świdnicy sygn. I Ns 66/21; postanowienie Sądu Rejonowego w Kłodzku z dnia 19.11.2021r., k. 12 akt sprawy tut. Sądu sygn. III RNs 626/21.

Sąd zważył:

Wobec stwierdzenia nieważności przedmiotowej umowy kredytu, strona powodowa zmieniła powództwo, domagając się rozpoznania sprawy na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 kc w zw. z art. 410 § 2 kc).

Przepis art. 505(4) § 1 zd. 1 kpc wprowadza bezwzględny zakaz przedmiotowych zmian powództwa w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym. Oznacza to wyłączenie dopuszczalności wszelkich zmian jakościowych (wystąpienie z nowym roszczeniem zamiast lub obok dotychczasowego) i ilościowych żądania oraz jego podstawy faktycznej (to samo żądanie oparte na odmiennych przytoczeniach faktycznych). Statuowany w art. 505(4) § 1 zd. 1 kpc zakaz nie dotyczy jedynie ograniczenia powództwa, będącego w swej istocie częściowym cofnięciem pozwu (a nie przedmiotową zmianą powództwa w rozumieniu art. 193 kpc), które podlega w całości reżimowi przewidzianemu w art. 203 kpc. Uznając skuteczność tej czynności, w piśmie procesowym powoda z dnia 15.11.2024r., Sąd umorzył postępowanie (art. 355 kpc) w zakresie, odpowiadającym cofniętej części żądania (pkt I wyroku).

W pozostałej części powództwo podlegało oddaleniu.

Całkowita niedopuszczalność przedmiotowych zmian powództwa w postępowaniu uproszczonym skutkuje bezskutecznością czynności procesowych powoda, zmierzających do osiągnięcia tego skutku, choćby nowe żądanie nadawało się również do rozpoznania w postępowaniu uproszczonym. Sąd pomija zatem taką czynność procesową i rozpoznaje pierwotne żądanie, w niniejszej sprawie oparte na żądaniu zapłaty z tytułu niewykonania umowy kredytu. Skoro natomiast nieważność przedmiotowej umowy kredytu została stwierdzona prawomocnym wyrokiem w sprawie tut. Sądu o sygn. akt IC 1178/23, powództwo oparte na tej podstawie, zgłoszone w niniejszej sprawie, podlegało oddaleniu. Zgodnie z art. 365 § 1 kpc, prawomocne orzeczenie wiąże nie tylko strony i sąd, który jej wydał, lecz również inne sądy oraz inne ograny państwowe i organy administracji publicznej. Zatem kwestia ważności umowy kredytu, z której strona powodowa wywodziła swoje roszczenie w niniejszej sprawie, z chwilą uprawomocnienia się wyroku z 18 czerwca 2024r. została prawomocnie rozstrzygnięta, a Sąd i strony w niniejszym postępowaniu są związane tym orzeczeniem. W tych okolicznościach faktycznych Sąd, zobligowany był przyjąć, że umowa o kredyt odnawialny w rachunku z dnia 20.09.2020r., zawarta pomiędzy stronami, jest nieważna z mocy prawa ze skutkiem ex tunc, zgodnie z art. 82 kc. Zatem roszczenie strony powodowej sformułowane w pozwie o zapłatę świadczenia z umowy kredytu podlegało oddaleniu.

Niezależnie od tego, żądanie zapłaty z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, również nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z przepisem art. 405 kc, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. W myśl art. 410 § 1 kc, przepisy art. 405 – 409 kc stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest nienależne, jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia art. 410 § 2 kc. Zgodnie z art. 409 kc, obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Zgodnie z tym przepisem zużycie lub utrata korzyści w sposób, który eliminuje wzbogacenie, powoduje wygaśnięcie zobowiązania z bezpodstawnego wzbogacenia. W rozpoznawanej sprawie mamy do czynienia właśnie z takim przypadkiem, tj. zużycia nieproduktywnego, konsumpcyjnego. Ma to miejsce wtedy, gdy pierwotnie wzbogacony nie uzyskał ani korzyści zastępczej (surogatu), ani nie zaoszczędził koniecznego wydatku, a poczyniony przez niego niekonieczny wydatek, zużywający wzbogacenie, miał miejsce tylko dlatego, że uprzednio uzyskał on korzyść, bez której nie poczyniłby tego wydatku. Jednocześnie, zgodnie z art. 409 kc, obowiązek zwrotu nie wygasa, gdy wzbogacony wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Ogólnie rzecz biorąc, wzbogacony powinien liczyć się z obowiązkiem zwrotu nie tylko wtedy, gdy ma świadomość nienależności korzyści, lecz także wówczas, gdy przy dołożeniu należytej staranności powinien był przynajmniej powziąć istotną wątpliwość co do tego, czy uzyskana przez niego korzyść ma podstawę prawną i podstawa ta jest trwała. W doktrynie pojęcie powinności jest przeważnie ujmowane nieco węziej. Chodzi o sytuację, w której wzbogacony wiedział, że korzyść mu się nie należy, albo – przy zachowaniu należytej staranności – powinien o tym wiedzieć (a więc był w złej wierze).

Co do zasady, stwierdzenie nieważności umowy kredytu powinno skutkować obowiązkiem zwrotu uzyskanego świadczenia w oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Bezspornym przy tym było, że strona powodowa wykonała swój obowiązek wypłaty kwoty z umowy kredytu.

Niemniej jednak oceniając żądanie ewentualne należało przyjąć, że obowiązek zwrotu korzyści przez pozwanego wygasł na podstawie art. 409 kc. Pozwany, ze względu na swój stan zdrowia, nie uzyskał bowiem żadnego przysporzenia majątkowego i nie jest obecnie wzbogacony. Korzyści z tytułu tej umowy pozwany w stanie zaostrzenia choroby roztrwonił, rozdał nieustalonym osobom trzecim, które wykorzystały jego chorobę, nieporadność i nieświadomość. Podkreślić należy, że zgodnie z opinią biegłego sadowego z 30 grudnia 2023r. pozwany w czasie zawierania umów pożyczek z powodowym bankiem był w zaostrzeniu objawów choroby, wyjechał nad morze, gdzie zaprzestał kontynuacji leczenia, zaczął zażywać narkotyki, co zaostrzyło stan chorobowy. Pozwany w tym czasie włóczył się, przebywał z złym towarzystwie, trwonił pieniądze na noclegi, rozdawał pieniądze obcym ludziom, kupował zdrapki, od których był uzależniony. Wówczas znajdował się w stanie psychozy. Nieprzewidziane działania pozwanego były bezpośrednią przyczyną złożenia przez jego matkę M. M. wniosku o ubezwłasnowolnienie syna.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów, orzeczono, jak w pkt II wyroku.

Orzeczenie w pkt III wyroku oparto na przepisach art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 kpc w zw. z art. 122 § 1 kpc. obciążając stronę powodową, jako przegrywającą sprawę, w całości kosztami procesu, w skład których wchodzi wynagrodzenie pełnomocnika ustanowionego dla pozwanego z urzędu, w stawce minimalnej, uzależnionej od wartości przedmiotu sporu, powiększonej o podatek VAT (1107 zł), oraz wydatki pełnomocnika na koszty podróży do Sądu (552 zł), zgodnie z przedłożonym na rozprawie spisem kosztów.

Z/ - odnotować;

- odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełn. strony powodowej

kal. 14 dni

23.12.2024r.