Portal Orzeczeń Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Kłodzku

UZASADNIENIE

Powódka K. L. wniosła pozew przeciwko B. Z. o zapłatę kwoty 15.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu, tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z części lokalu mieszkalnego, położonego w K. przy ul. (...), tj. dwóch pokoi, do których pozwana nigdy nie miała żadnego tytułu prawnego, w okresie od 6 marca 2021r. – tj. od chwili powzięcia wiedzy przez pozwaną o wytoczonym wobec niej powództwie o eksmisję - do 21 lipca 2022r. (15 zł x 500 dni).

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa. W odpowiedzi na pozew zarzuciła, że ma tytuł prawny do lokalu, wynikający z ustanowionej służebności mieszkania oraz zawartej umowy użyczenia całego lokalu. Niezależnie od tego zarzuciła, że żądanie powódki z tytułu zapłaty za korzystanie z lokalu, który otrzymała od pozwanej nieodpłatnie, biorąc ponadto pod uwagę poświęcenie i zaangażowanie pozwanej w wychowanie matki powódki i jej samej - jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, w tym poszanowania starszych członków rodziny, zasady lojalności w relacjach z osobami, sprawującymi pieczę i wnoszącymi wkład w wychowanie małoletnich, moralnym obowiązkiem poszanowania osoby, przekazującej majątek pod tytułem darmym. Pozwana zakwestionowała roszczenie również co do wysokości.

W toku sprawy, za zgodą stron, Sąd skierował strony do mediacji, z której zrezygnowała powódka.

Stan faktyczny:

Lokal ten stanowił współwłasność pozwanej i jej męża F. Z.. Lokal składa się z czterech pokoi, kuchni, łazienki, wc i przedpokoju.

W latach 70 – tych XX w. F. Z. związał się z pozwaną B. Z.. Każdy z nich miał dzieci z poprzednich związków: F. - córkę M. z małżeństwa z inną kobietą, zaś pozwana dwóch synów B. i D.. Druga córka F., I. (matka powódki) trafiła do domu dziecka, a następnie, w wieku dwóch lat, zamieszkała z ojcem i pozwaną w przedmiotowym lokalu. Pozwana wraz z mężem wychowywała matkę powódki, jej siostrę oraz swoich synów. Do śmierci F. Z. (28.01.2017r.) relacje w rodzinie były poprawne i serdeczne. Po jego śmierci stosunki pozwanej z córką męża I. i jego wnuczką - powódka uległy ochłodzeniu, przestały utrzymywać kontakty rodzinne z pozwaną.

W 2004r. F. Z. zaczął popadać w problemy finansowe, jego wierzyciele wszczynali postępowania sądowe i egzekucyjne. Jeden z jego kredytów był uprzednio poręczony przez matkę powódki. Aby wyrównać doznane przez nią krzywdy, związane z pozostawieniem w domu dziecka, a następnie z długami, z tytułu poręczonego kredytu, F. Z. zaproponował matce powódki, że dokona na jej rzecz, wraz z pozwaną, darowizny przedmiotowego lokalu. Na podstawie umowy z dnia 9 lutego 2005r. F. Z. i pozwana darowali matce powódki I. L. przedmiotowy lokalu mieszkalnego; zarazem obdarowana ustanowiła na rzecz darczyńców na nabytej nieruchomości dożywotnią i nieodpłatną służebność mieszkania, składającego się z dwóch pokoi z używalnością kuchni, łazienki, wc i przedpokoju (k. 14-18; 39-43). Strony umowy uzgodniły wówczas, że małżonkowie Z. będą mogli mieszkać w tym lokalu do śmierci. Wiedzę o warunkach darowizny miały pozostałe dzieci państwa Z..

Pozwana mieszka w przedmiotowym lokalu od 50 lat, utrzymuje lokal w stanie niepogorszonym, czyni nakłady na bieżące naprawy i remonty, opłaca koszty jego utrzymania.

Bezsporne.

W dniu 10 września 2013r. F. Z. i pozwana złożyli oświadczenie, w którym zrezygnowali z dożywotniej i nieodpłatnej służebności mieszkania. Powództwo B. Z. o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym przez dokonanie wpisu w dziale III dożywotniej i nieodpłatnej służebności mieszkania zostało prawomocnie oddalone (k.107-112).

Dowód:

oświadczenie dnia 10.09.2013r. – k. 19,

wyrok Sądu Rejonowego w Kłodzku z dnia 26.07.2023 r. z uzasadnieniem, wyrok Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 11.04.2024 r. z uzasadnieniem – w aktach tut. Sądu I C 1008/21.

W dniu 12 września 2013r. I. L., działająca w imieniu własnym i w imieniu małoletniej wówczas powódki, jako jej przedstawiciel ustawowy, oraz G. L. działający w imieniu małoletniej powódki, jako przedstawiciel ustawowy, zawarli umowę darowizny, na mocy której I. L. darowała powódce przedmiotowy lokal mieszkalny.

Dowód:

akt notarialny - umowa darowizny z dnia 12.09.2013 r. – k.44-47;

odpis z księgi wieczystej (...) – k. 9-13.

Mimo zrzeczenia się służebności, a następnie darowania lokalu na rzecz małoletniej wówczas powódki, małżonkowie F. i B. Z. nadal zamieszkiwali w tym lokalu na dotychczasowych zasadach i ponosili koszty jego utrzymania.

Powódka (lat 25) wynajmowała mieszkanie ze swoim partnerem, mieszkała też u matki I. L. w części mieszkalnej hotelu, wybudowanego na nieruchomości F. Z. na ul. (...) w K.. W wyniku powodzi z dnia 15 września 2024r. nieruchomość ta została zalana do ok. 2,50 m. Matka powódki I. L. nabyła spadek po swoim ojcu F. Z. w całości, z dobrodziejstwem inwentarza (ze względu na długi, pozostali członkowie rodziny odrzucili spadek).

Powódka nie jest właścicielką innej nieruchomości.

Bezsporne.

Pismem z dnia 22.09.2020r. powódka po raz pierwszy zaczęła kwestionować prawo do bezpłatnego korzystania z mieszkania przez pozwaną. W dniu 23.10.2020r. powódka wypowiedziała pozwanej umowę użyczenia i wezwała do natychmiastowego opuszczenia lokalu (k.70). W dniu 26.01.2021r. powódka wniosła do tut. Sądu pozew o eksmisję pozwanej (sygn. akt IC 143/21; k. 25-27, 75-78). Nieprawomocnym wyrokiem z dnia Sąd oddalił powództwo (k.177-182).

Pismem z dnia 10.11.2020r. powódka wezwała pozwaną do uregulowania czynszu w wysokości 1300 zł za październik 2020r., informując jednocześnie o zbliżającej się kolejnej zapłacie za listopad (k.73).

Pismem z dnia 25.05.2022r. powódka wezwała pozwaną do zapłaty odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu w kwocie 28.500 zł w okresie od listopada 2020r. do maja 2022r. i w kwocie 2000 zł za każdy miesiąc pobytu w lokalu począwszy od czerwca 2022r. (k. 24).

Pozwana jest osobą w podeszłym wieku, ma 82 lata, utrzymuje się ze świadczenia emerytalnego i nie ma innego lokalu, w którym mogłaby zamieszkać. Została zaliczona do drugiej grupy inwalidów z ogólnego stanu zdrowia. 5 listopada 2014r. przebyła zawał serca i od tego czasu jest leczona z powodu przewlekłej choroby niedokrwiennej serca, utrwalonego migotania przedsionków oraz nadciśnienia tętniczego.

Dowód:

wypis z treści orzeczenia – k.48, zaświadczenia lekarskie – k. 50-54.

Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z lokalu, odpowiadającego czynszowi najmu dwóch pokoi, wchodzących w skład przedmiotowego lokalu mieszkalnego, w okresie od 6 marca 2021r. do 21 lipca 2022r., wynosi 24.000 zł.

Dowód:

opinia biegłego sądowego w zakresie (...) – k. 118 i nast., 146 i nast.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie, z uwagi na sprzeczność żądania z zasadami współżycia społecznego (art. 5 kc).

Zgodnie z art. 224 § 2 kc samoistny posiadacz w dobrej wierze, który dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu przez właściciela powództwa o wydanie rzeczy, jest zobowiązany do płacenia wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy. Obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy (art. 250 kc). Zła wiara wiąże się z powzięciem przez posiadacza informacji, które racjonalnie oceniając, powinny skłonić go do refleksji, że jego posiadanie nie jest zgodne ze stanem prawnym. Za posiadacza zależnego w złej wierze traktować należy posiadacza, który kontynuuje posiadanie po wygaśnięciu stosunku prawnego łączącego go z właścicielem, chociaż powinien i zdaje sobie sprawę z obowiązku zwrotu rzeczy, ale odmawia jej wydania (por. wyrok SN z 11 czerwca 1974 r., II CR 246/74, OSP 1976, nr 2, poz. 29).

Za podstawę ustalenia wysokości należnego właścicielowi wynagrodzenia przyjmowana jest stawka rynkowa, stosowana za korzystanie z danego rodzaju rzeczy i czas posiadania rzeczy bez tytułu prawnego (por. uchwałę składu siedmiu sędziów SN, wpisaną do księgi zasad prawnych, z 10 lipca 1984 r., III CZP 20/84, OSNCP 1984, nr 12, poz. 209 oraz uchwały SN: z 7 stycznia 1998 r., III CZP 62/97, OSNC 1998, nr 6, poz. 91; z 17 czerwca 2005 r., III CZP 29/05, OSNC 2006, nr 4, poz. 64). W odniesieniu do rzeczy, będących przedmiotem najmu, wynagrodzenie obejmować powinno to, co właściciel mógłby uzyskać, gdyby oddał rzecz w najem. W tym przedmiocie przywołać należy wyrok SN z 6 października 2006 r. (V CSK 192/06, LEX nr 327963), gdzie stwierdzono, że: „w sytuacji gdy powód dochodzi od samoistnego posiadacza w złej wierze wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, sąd powinien (...) wyliczyć to wynagrodzenie, odwołując się w pierwszym rzędzie do rynkowych cen wynajmowania urządzeń tego rodzaju. W rozpoznawanej sprawie ustalono, na podstawie dowodu z opinii biegłego sądowego, że wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z lokalu, odpowiadającego czynszowi najmu dwóch pokoi, wchodzących w skład przedmiotowego lokalu mieszkalnego, w okresie od 6 marca 2021r. do 21 lipca 2022r., wynosi 24.000 zł, co uzasadniało żądanie pozwu co do wysokości.

Poza sporem było, że powódka jest właścicielem przedmiotowego lokalu. Nabyła go na mocy umowy darowizny od swojej matki I. L., która z kolei otrzymała go również na podstawie umowy darowizny od swojego ojca (zmarłego w dniu 28.01.2017r.) oraz jego żony - pozwanej B. Z.. Uwzględniając prawomocny wyrok tut. Sądu z dnia 26 lipca 2023r. (IC 1008/21), oddalający powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, poprzez dokonanie wpisu w dziale trzecim księgi wieczystej dożywotniej i nieodpłatnej służebności mieszkania, stwierdzić należy, że pozwana nie ma uprawnienia do zamieszkiwania w lokalu na podstawie ograniczanego prawa rzeczowego w postaci służebności mieszkania. Kwestia zrzeczenia się przez pozwaną ze służebności mieszkania została przesądzona w w.w. prawomocnym wyroku tut. Sądu. Dokonywanie oceny oświadczenia o zrzeczeniu się służebności w niniejszej sprawie jest niedopuszczalne, wobec treści art. 365 § 1 kpc. W związku z tym stwierdzić należy, że pozwana nie ma tytułu prawnego do zajmowania tego lokalu, skoro, w wyniku uczynionej darowizny przestała być jego właścicielką, a ponadto, wobec zrzeczenia się służebności mieszkania, utraciła tytuł do zamieszkiwania w lokalu. Faktu zajmowania lokalu przez pozwaną nie uzasadniało także użyczenie, które powódka wypowiedziała w piśmie z dnia 23.10.2020r. Przepis art. 716 kc przewiduje możliwość przerwania tego stosunku prawnego poprzez żądanie zwrotu przedmiotu użyczenia przez użyczającego, co spowoduje zerwanie węzła łączącego strony. Wskazuje przesłanki, które upoważniają użyczającego do zgłoszenia takiego żądania. Trzecia przesłanka jest niezależna od tego, jak zachowuje się biorący. Użyczający może bowiem żądać zwrotu przedmiotu użyczenia, jeśli stanie się on mu potrzebny z powodów nieprzewidzianych w chwili zawarcia umowy. Jest to uzasadnione nieodpłatnym charakterem użyczenia. Ustawodawca nie chroni trwałości tego stosunku prawnego. Dlatego użyczający ma takie prawo nawet wówczas, gdy umowa została zawarta na czas oznaczony.

Poza sporem w niniejszej sprawie było, że przedmiotowy lokal był pierwotnie własnością pozwanej i jej męża, a jednocześnie dziadka powódki – ojca jej matki I. L., wychowanej przez pozwaną, która zastępowała jej matkę. Przedmiotowy lokal stanowił dom rodzinny pozwanej, jej męża oraz ich dzieci, w tym matki powódki. Z uwagi na problemy finansowe, związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, a także kierowany potrzebą zadośćuczynienia córce, F. Z. wraz z żoną – pozwaną, darowali matce powódki przedmiotowy lokal, która to następnie darowała go małoletniej wówczas powódce. Czynności te, związane z przejściem prawa własności, nie spowodowały jednak zmian w faktycznym korzystaniu z lokalu przez pozwaną i jej męża, których wolą było pozostanie tam do śmierci, co było jasne dla pozostałych członków rodziny. Faktem jest, że pozwana, jako osoba schorowana w podeszłym już wieku, utrzymująca się ze skromnego świadczenia emerytalnego, nie ma innego lokalu w którym mogłaby zamieszkać, a konieczność zapłaty czynszu najmu byłaby dla niej w obecnych okolicznościach szczególnie utrudniona. Powódka nie kwestionowała okoliczności faktycznych, powołanych przez pozwaną. Każda ze stron jest obowiązana do złożenia oświadczenia co do twierdzeń strony przeciwnej, dotyczących faktów. Strona jest przy tym obowiązana wyszczególnić fakty, którym zaprzecza (art. 210 § 2 kpc). W terminie, wyznaczonym na złożenie pisma procesowego, w którym powódka powoła wszelkie wnioski, twierdzenia i dowody, w tym ustosunkuje się do twierdzeń i wniosków pozwanej, zawartych w odpowiedzi na pozew, powódka domagała się pominięcia dowodu z zeznań świadków, wskazanych przez pozwaną, z uzasadnieniem, że okoliczności, związane z historią życia pozwanej, są nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Ustalając na rozprawie, że okoliczności te nie są sporne, Sąd oddalił wniosek pozwanej o dopuszczenie dowodów z zeznań świadków i przesłuchania stron, celem ich wykazania (art. 235 ²§1 pkt 2 kpc w zw. z art. 229 i 230 kpc). Wbrew jednak stanowisku powódki, uwzględnienie ogółu okoliczności, związanych ze sprawą, a nie tylko zbadanie przesłanek, uzasadniających żądanie wydania rzeczy i wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy bez tytułu prawnego, pozwala na ocenę żądania powódki z punktu widzenia zgodności z zasadami współżycia społecznego. Zdaniem Sądu, pomimo ziszczenia się przesłanek roszczenia z art. 224§2 kc, żądanie sformułowane w pozwie, jest przejawem nadużycia prawa przez powódkę.

Zgodnie z przepisem art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Przez zasady współżycia społecznego należy rozumieć podstawowe zasady etycznego i uczciwego postępowania. Odmowa udzielenia ochrony powinna być uzasadniona istnieniem okoliczności rażących i nieakceptowanych w świetle wartości powszechnie uznawanych w społeczeństwie.

Za oddaleniem powództwa w oparciu o art. 5 kc przemawiała szczególna sytuacja osobista i majątkowa pozwanej (jej podeszły wiek, niskie dochody ze świadczenia emerytalnego, zły stan zdrowia, brak innego lokalu w którym mogłaby na starość zamieszkać), a także okoliczności, w jakich doszło do zbycia przez pozwaną własności lokalu (który jest jej miejscem zamieszkania od ponad 50 lat) i nabycia go przez powódkę pod tytułem darmym. Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd stwierdził, że konieczność zapłaty kwoty 15.000 zł (nawet, jeśli jest to wynagrodzenie za bezumowne korzystania tylko z dwóch pokoi) byłoby dla pozwanej znacznie utrudnione, a nadto sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, zgodnie z którymi dzieci i wnuki powinny dbać o dobrostan swoich bliskich ze starszego pokolenia, tym bardziej, gdy sami zostali z ich strony obdarowani, nie zaś zakłócać ich spokój wezwaniami do opuszczenia miejsca zamieszkania, stanowiącego centrum życiowe od ponad 50 lat, oraz wezwaniami do zapłaty za bezumowne korzystania z lokalu, który – jak w niniejszej sprawie – powódka otrzymała (pośrednio) od babci bez jakiegokolwiek ekwiwalentu. Sytuacja majątkowa i zdrowotna pozwanej była jedynie punktem wyjścia dla zastosowania w niniejszej sprawie art. 5 kc. Za szczególnie istotne w tej kwestii, Sąd uznał okoliczności, w jakich doszło do nabycia własności przedmiotowego lokalu przez powódkę, a także związane z wychowaniem, troską i opieką, które pozwana świadczyła wobec matki powódki i jej samej, a obecnie – będąc w potrzebie, uzasadnionej starością, samotnością, złym stanem zdrowia i niskimi dochodami - mogłaby (jak się okazuje na próżno) oczekiwać wzajemności, czy choćby wdzięczności ze strony obdarowanych. Tym bardziej, że samej pozwanej nie można zarzucić takiego postępowania, które mogłoby być ocenione negatywnie, a przynajmniej żadnych okoliczności tego rodzaju powódka w niniejszej sprawie nie podnosiła. Ponadto, bezspornym było, że to na pozwanej spoczywa cały ciężar utrzymania przedmiotowego lokalu, a powódka nie ponosi z tego tytułu żadnych opłat.

Skierowane wobec darczyńcy - członka rodziny, bliskiej osoby, będącej w podeszłym już wieku, utrzymującej się z niskiego świadczenia z ZUS, żądania zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z lokalu, w sytuacji, gdy powódka jest osobą młodą, ma możliwość zarobkowania oraz zapewnione potrzeby mieszkaniowe, choćby w nieruchomości swojej matki, która prowadzi działalność hotelową na terenie K., pozostaje w sprzeczności z zasadami, wskazanymi w art. 5 kc. Konsekwencją uznania nadużycia prawa jest to, że działanie (bądź zaniechanie) uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony, co powoduje oddalenie powództwa osoby uprawnionej.

Kierując do Sądu powództwo o zapłatę za korzystanie z lokalu, na podstawie art. 224§2 kc, powódka dopuściła się nadużycia prawa podmiotowego, a takie działanie uprawnionego nie korzysta z ochrony.

Mając powyższe na uwadze, orzeczono, jak w pkt I wyroku.

Orzeczenie o kosztach procesu oparto na przepisach art. 98§1, 1 ¹ i 3 kpc. W skład kosztów procesu, które powódka, jako przegrywająca sprawę, powinna zwrócić pozwanej, wchodzi: wynagrodzenie pełnomocnika, będącego adwokatem, w stawce minimalnej, uzależnionej od wartości przedmiotu sporu.

Powódkę, zgodnie z wynikiem procesu, obciążono wydatkami, poniesionymi w toku postępowania tymczasowo przez Skarb Państwa na wynagrodzenie biegłego (k. 129 i 150), ponad uiszczoną zaliczkę, w łącznej kwocie 917,25 zł, na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2023r., poz. 1144 ze zm.).

Z/ odnotować;

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełn. Powódki

K.. 14 dni

8.01.2025r.