Portal Orzeczeń Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Kłodzku

UZASADNIENIE

Strona powodowa (...) S.A. z siedzibą w W. wniosła o ukształtowanie wysokości świadczenia w drodze waloryzacji sądowej i zasądzenie solidarnie od pozwanych 57927,88 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wydania wyroku ewentualnie zasądzenie wyżej wskazanej kwoty w częściach równych po 28963,94 zł od każdego z pozwanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wydania wyroku uwzględniającego żądanie waloryzacji.

Pozwani D. W. (1) i M. W. w odpowiedzi na pozew wnieśli o oddalenie powództwa i zasądzenie na ich rzecz kosztów procesu. Jednoczenie złożyli pozew wzajemny domagając się zasądzenia od powoda (pozwanego wzajemnego) na rzecz pozwanych (powodów wzajemnych) 12432,14 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 14 grudnia 2023r. do dnia zapłaty.

Strona powodowa (...) S.A. z siedzibą w W. pismem z 8 marca 2024r. cofnęła pozew główny i zrzekła się roszczenia wobec pozwanych. Jednocześnie w odpowiedzi na pozew wzajemnych wniosła o jego oddalenie.

Bezspornym w sprawie było:

Strony łączyła umowa z 17 lutego 2009r. kredytu hipotecznego waloryzowana kursem franka szwajcarskiego, która wyrokiem Sądu Rejonowego dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie z 5 sierpnia 2021r., wydanym w sprawie VI C 1010/20 została uznana za nieważną. Apelacja od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie, z 26 kwietnia 2023r., wydanym w sprawie XXVII Ca 2595/21.

Pozwani – Powodowie wzajemni pismem z 26 czerwca 2023r. wezwali powoda – pozwanego wzajemnego do zapłaty w terminie do 5 lipca 2023r. kwoty 244270,63 zł, stanowiącej różnicę pomiędzy sumą spłat uiszczonych przez kredytobiorców w okresie od 3 kwietnia 2009r. do 5 czerwca 2023r. w kwocie 280709,60 zł i kwotą 36438,97 zł objętą wezwaniem do zapłaty z 2 kwietnia 2020r.

Powód – pozwany wzajemny pismem z 24 września 2023r. wezwał pozwanych – powodów wzajemnych do zapłaty kwoty 300000,01 zł w terminie 1 miesiąca od dnia doręczenia wezwania tj. od 2 października 2023r.

(...) S.A. w piśmie z 14 listopada 23r. wskazał i wyliczył:

- w wykonaniu prawomocnego wyroku Bank 16 maja 2023r. dokonał zapłaty na rzecz kredytobiorców 36438,98 zł tytułem należności głównej.

- Bank w ramach umowy kredytu udostępnił kredytobiorcom 300 000,01 zł

- suma świadczeń spełnionych przez kredytobiorców w związku z wykonaniem umowy kredytu wyniosła 310778,64 zł, w tym:

- 276240,70 zł tytułem rat kapitałowo – odsetkowych uiszczonych do dnia wydania prawomocnego wyroku;

- 600 zł tytułem prowizji za udzielenie kredytu;

- 6050 zł tytułem opłaty związanej z kredytem;

- 4916,84 zł tytułem kosztów refinansowania składki za ubezpieczenie niskiego wkładu własnego;

- 22971,10 zł tytułem składek ubezpieczeniowych.

W konsekwencji porównania sumy świadczeń obu stron oraz uwzględnienia wykonania wyroku przez Bank, kredytobiorcy powinni zwrócić na rzecz Banku kwotę 25660,35 zł.

W piśmie tym wskazano, że kredytobiorcy powinni złożyć oświadczenie o potraceniu, gdyż obecnie Bank uprawniony jest do żądania zapłaty pełnej kwoty udzielonego kredytu tj. 300000,01 zł, a kredytobiorcy do żądania kwoty 274339,66 zł. Wobec tego Bank wskazał, że oczekuje od kredytobiorców oświadczenia o potrąceniu własnej wierzytelności poprzedzonej wezwaniem do zapłaty kwoty wszystkich spełnionych świadczeń 310778,64 zł, a następnie zapłaty na rzecz Banku 25660,35 zł.

20 listopada 2023r. pozwani – powodowie wzajemnie wpłacili a rzecz powoda – pozwanego wzajemnego 25660,35 zł w tytule wpisując rozliczenie z tytułu umowy kredytu (...), M. i D. W. (1).

14 grudnia 2023r. pozwani – powodowie wzajemni złożyli Bankowi oświadczenie o potrąceniu, w którym do potrącenia zgłoszona została dodatkowo kwota 12432,14 zł tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty 239774,80 zł objętej wezwaniem do zapłaty z 26 czerwca 2023r. liczonych od 6 lipca 2023r. do 14 grudnia 2023r. (data potrącenia).

Sąd zważył co następuje:

Postępowanie co do pozwu głównego, wobec jego cofnięcia ze zrzeczeniem się roszczenia, podlegało umorzeniu zgodnie z at. 355 k.p.c. w związku z art. 203 k.p.c.

Powództwo objęte pozwem wzajemnym podlegało uwzględnieniu w części.

Okoliczności sprawy były bezsporne, w tym fakt, że umowa kredytu hipotecznego zawarta pomiędzy stronami została prawomocnie uznana za nieważną.

Z art. 410 § 2 k.c. wynika, że świadczenie spełnione w wykonaniu nieważnego zobowiązania jest świadczeniem nienależnym, a tym samym zgodnie z art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c. podlega zwrotowi jako korzyść majątkowa uzyskana bezpodstawnie kosztem świadczącego, co do zasady bez potrzeby ustalania, czy i w jakim zakresie spełnione świadczenie wzbogaciło osobę, na której rzecz świadczenie zostało spełnione, ani czy majątek spełniającego świadczenie uległ zmniejszeniu (tak, Uchwała SN z 16.02.2021 r., III CZP 11/20, OSNC 2021, nr 6, poz. 40). Samo bowiem spełnienie świadczenia wypełnia przesłankę zubożenia po stronie świadczącego, a uzyskanie tego świadczenia przez odbiorcę - przesłankę jego wzbogacenia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2011 r., I CSK 66/11, niepubl., z dnia 9 sierpnia 2012 r., V CSK 372/11, niepubl., z dnia 28 sierpnia 2013 r., V CSK 362/12, niepubl., z dnia 15 maja 2014 r., II CSK 517/13, niepubl. i z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18, niepubl.). W przypadku nieważnej umowy kredytu jako świadczenie nienależne należy kwalifikować przede wszystkim przekazanie przez bank środków pieniężnych niedoszłemu kredytobiorcy, który na podstawie art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c. staje się zobowiązanym do ich zwrotu, z tym że wymagalność tego zobowiązania zależy od wezwania bezpodstawnie wzbogaconego do zwrotu stosownie do art. 455 k.c. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1976 r., III CRN 289/76, niepubl., z dnia 16 lipca 2003 r., V CK 24/02, OSNC 2004, Nr 10, poz. 157, z dnia 28 kwietnia 2004 r., V CK 461/03, IC 2004, nr 11, s. 43, z dnia 18 stycznia 2017 r., V CSK 198/16, niepubl. oraz uchwały Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1991 r., III CZP 2/91, OSNCP 1991, Nr 7, poz. 93, z dnia 26 listopada 2009 r., III CZP 102/09, OSNC 2010, Nr 5, poz. 75, z dnia 2 czerwca 2010 r., III CZP 37/10, OSNC 2011, Nr 1, poz. 2).

Zgodnie z art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c. świadczenia nienależne podlegają zwrotowi. Proste zastosowanie tej reguły prowadzi do wniosku, że między bankiem a niedoszłym kredytobiorcą powstają wówczas różne zobowiązania restytucyjne: zobowiązanie niedoszłego kredytobiorcy do zwrotu wykorzystanych środków pieniężnych oraz zobowiązania banku do zwrotu uiszczonych płatności. Przepisy art. 410 kc i nast. nie zawierają żadnej odrębnej regulacji, która wskazywałaby na jakąkolwiek zależność tych zobowiązań, w szczególności odwzorowującą zamierzony przez strony związek między obowiązkami mającymi wynikać z umowy kredytu (choćby na wzór art. 495 k.c.). Jedynie z art. 497 w związku z art. 496 k.c. wynika, że jeżeli wskutek nieważności umowy wzajemnej strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych, każdej z nich przysługuje prawo zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot. Zasadnicze milczenie ustawodawcy sugeruje, a art. 497 w związku z art. 496 k.c. sugestię tę wzmacnia, że nawet w przypadku nieważności umowy wzajemnej zobowiązania stron do zwrotu otrzymanych nienależnie świadczeń są co do zasady od siebie niezależne, co odpowiada aprobowanej w doktrynie i przez Sąd Najwyższy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18, Glosa 2020, nr 4, s. 67) teorii dwóch kondykcji, przeciwstawianej teorii salda, zgodnie z którą w przypadku nieważnej umowy wzajemnej przedmiotem roszczenia restytucyjnego nie jest osobno każde ze spełnionych świadczeń, lecz jedynie nadwyżka wartości jednego z nich nad wartością drugiego, w związku z czym poszczególne świadczenia wzajemne stanowią jedynie wartości rachunkowe (nie podlegają zasadzie aktualności wzbogacenia), powstaje tylko jedno roszczenie restytucyjne, a dłużnikiem jest ten, komu ta nadwyżka (dodatnie saldo) przypadła (i nie została następczo utracona).

Skoro umowa kredytu okazała się nieważna, konsumentowi i kredytodawcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy (art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.). Zatem co do zasady pozwanym – powodom wzajemnym przysługiwało roszczenie o zwrot wszelkich środków uiszczonych na rzecz strony powodowej w wykonaniu nieważnej umowy. Bezsporne było, że pozwani – powodowie wzajemni w ramach realizacji umowy uiścili na rzecz kredytodawcy 276240,70 zł, zaś strona powodowa – pozwany wzajemny na podstawie prawomocnego wyroku wypłaciła pozwanym – powodom wzajemny kwotę 36438,98 zł. Stąd pozwanym – powodom wzajemnych przysługiwała wobec Banku wierzytelność o zwrot świadczenia nienależnego w wysokości 239774,60 zł, o zapłatę której strona powodowa – pozwana wzajemna została wezwana pismem z 26 czerwca 2023r. z terminem płatności do 5 lipca 2023r. Jednocześnie strona powodowa – pozwany wzajemny wezwała pozwanych – powodów wzajemnych do zapłaty kwoty 300000,01 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia z terminem 1 miesiąca od wezwania tj. do dnia 2 listopada 2023r.

Pozwani – powodowie wzajemni pismem z 14 grudnia 2023r. złożyli stornie pozwanej oświadczenie o potrąceniu ich roszczenia z roszczeniem banku o zwrot kapitału kredytu.

Instytucja potrącenia jest przydatna z punktu widzenia przyspieszenia obrotu. Skutek potrącenia stanowi umorzenie potrącanych wierzytelności do wysokości tej spośród nich, która jest niższa. Wierzyciel, któremu przysługuje wierzytelność o wartości wyższej, zachowuje więc częściowo swą wierzytelność, stanowiącą różnicę między jej wysokością a kwotą wierzytelności potrącanej. Dotyczy to zarówno nadwyżki ponad część umorzoną, jak i tej części wierzytelności, która została zgłoszona do potrącenia, jednak sąd tego nie uwzględnił. Roszczeń tych można dochodzić w drodze osobnego procesu (wyrok SN z 6.09.1983 r., IV CR 260/83, LEX nr 2934).

Potrącenie spełnia trzy funkcje. Efektem potrącenia jest taki stan, jaki nastąpiłby, gdyby obaj dłużnicy spełnili swoje świadczenia (funkcja zapłaty). Co prawda żaden z nich nie uzyskuje świadczenia, ale każdy zostaje zwolniony ze swojego długu. Potrącenie spełnia również funkcję egzekucyjną. Dzięki jego zastosowaniu następuje skutek taki, jakby potrącający wymusił wykonanie zobowiązania. Wreszcie potrącenie ma funkcję gwarancyjną. W momencie, kiedy staje się dopuszczalne, wierzyciel ma pewność zaspokojenia wierzytelności. Potrącenie dokonywane jest przez złożenie przez jedną z uwikłanych w podwójny stosunek zobowiązaniowy osób stosownego oświadczenia woli. Potrącenie jest więc prawem podmiotowym i ma charakter konstytutywny. Przepis art. 498 k.c. przewiduje kilka przesłanek, których spełnienie umożliwia zastosowanie tej instytucji. Są nimi: wzajemność wierzytelności (tzn. dłużnik jest jednocześnie wierzycielem swojego wierzyciela i odwrotnie), jednorodzajowość świadczeń, wymagalność obu wierzytelności oraz możliwość dochodzenia ich przed sądem. Możliwość dokonania potrącenia powstaje, gdy strony są w stosunku do siebie jednocześnie wierzycielem i dłużnikiem. Wierzytelności wynikające z łączących strony stosunków prawnych, które mają być przedmiotem potrącenia, mogą wynikać z różnych tytułów prawnych. Stosunki, które kreują te wierzytelności, nie muszą być ze sobą powiązane. Kodeks cywilny nie zawiera żadnych ograniczeń w zakresie możliwości potrącania wierzytelności wzajemnie przysługującym stronom pod kątem ich pochodzenia. Zawsze jednak do potrącenia dochodzi w stosunku między wierzycielem a dłużnikiem będącym jednocześnie jego wierzycielem ( tak, G. Sikorski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX/el. 2023, art. 498). „Podniesieniu zarzutu potrącenia w trakcie postępowania sądowego musi towarzyszyć złożenie oświadczenia woli o potrąceniu, jeśli wcześniej nie zostało ono przez stronę dokonane. Za równoznaczne z jego złożeniem może być uznane podniesienie zarzutu potrącenia w odpowiedzi na pozew (wyrok SN z 4.02.2004 r., I CK 181/03, LEX nr 163977).” G. S. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. C., P. N., LEX/el. 2023, art. 499.

Zgodnie z art. 499 k.c. zdanie drugie oświadczenie woli o potrąceniu ma moc wsteczną od momentu, w którym stało się możliwe. Przez złożenie oświadczenia o potrąceniu skutki opóźnienia lub zwłoki stron w wykonaniu zobowiązania zostają wyeliminowane. Zniweczenie tych skutków odnosi się do okresu liczonego od momentu, kiedy potrącenie stało się możliwe, do czasu złożenia oświadczenia o potrąceniu.

Pozwani – powodowie wzajemni wezwali stronę powodową – pozwanego wzajemnego do zapłaty kwoty 239774,60 zł z terminem płatności 5 lipca 2023r., zaś strona powodowa - pozwana wzajemna wezwała M. i D. W. (2) do zapłaty 300000,01 zł z terminem płatności 2 listopada 2023r., a zatem potrącenie wzajemnych roszczeń stron stało się możliwe z dniem wymagalności roszczenia Banku tj. 2 listopada 2023r. i z tą datą nastąpiło wzajemne umorzenie obu wierzytelności, przy czym wierzytelność strony powodowej – pozwanego wzajemnego była wyższa. Bezspornym pomiędzy stronami było, że pozwani – powodowie wzajemni wpłacili na rzecz powoda – pozwanego wzajemnego 20 listopada 2023r. 25660,35 zł tytułem rozliczenia.

Skoro pozwani – powodowie wzajemni wezwali stronę powodową do zapłaty z terminem 5 lipca 2023r., to uprawnieni byli do naliczania odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 239774,60 zł od 6 lipca 2023r. do 2 listopada 2023r., a odsetki ustawowe za opóźnienie za ten okres wynosiły 9247,74 zł. Bezspornie pozwani – powodowie wzajemni przed złożeniem oświadczenia o potraceniu z 14 grudnia 2023r. zaspokoili wyliczone przez Bank zadłużenie w kwocie 25660,35 zł, wskutek czego powstała nadpłata, której słusznie dochodzą pozwani – powodowie wzajemni w tym postępowaniu.

Zgodnie z rozliczeniem, które nie było kwestionowane przez strony, strona powodowa wypłaciła pozwanym (...),01 tytułem kredytu i 36438,98 zł tytułem należności głównej zasądzonej prawomocnym wyrokiem, łącznie 3364388,98 zł, zaś pozwani – powodowie wzajemni spłacili na rzecz Banku łącznie 310778,64 zł oraz posiadali roszczenie 9247,74 zł z tytułu odsetek ustawowych za opóźnienie za okres od 5 lipca do 2 listopada 2023r., łącznie 320026,38 zł. Zatem wskutek umorzenia wzajemnych wierzytelności pozwani – powodowie wzajemni powinni dopłacić Bankowi 16412,60 zł. Skoro pozwani – powodowie wzajemni wpłacili 25660,35 zł, to 9247,74 zł jako należność z tytułu naliczonych odsetek ustawowych za opóźnienie powinna być pozwanym – powodom wzajemnym zwrócona. O odsetkach od zasądzonej kwoty 9247,74 zł orzeczono zgodnie z art. 482 k.c., zgodnie z którym od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa tj. od dnia 5 lutego 2024r. Żądanie powództwa wzajemnego w pozostałym zakresie co do roszczenia głównego ponad kwotę 9247,74 zł, jako należność tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty 239774,60 zł za okres od 3 listopada 2023r. do 14 grudnia 2023r., oraz należność uboczna tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych z okres od 14 grudnia 2023r. do 4 lutego 2024r. jako niezasadne podlegało oddaleniu.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji.

O kosztach procesu co do pozwu głównego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. W ocenie Sądu do niezbędnych kosztów procesu poniesionych przez współuczestników materialnych (art. 72§ 1 k.p.c.) reprezentowanych przez jednego pełnomocnika będącego adwokatem zalicza się jego wynagrodzenie ustalone niezależnie od liczby reprezentowanych przez niego uczestników. Koszty procesu należne współuczestnikom materialnym podlegają zasądzeniu na ich rzecz w częściach równych, chyba że współuczestnicy zgodnie wniosą o inny podział zasądzonych kosztów albo o zasądzenie ich jedynie na rzecz jednego lub niektórych ze współuczestników. W związku z tym Sąd zasądził od strony powodowej – pozwanego wzajemnego na rzecz pozwanych – powodów wzajemnych 5434 zł, tytułem kosztów wywołanych pozwem głównym, następnie cofniętym. Jednocześnie zwrócono stronie powodowej połowę uiszczonej opłaty sądowej od pozwu (pomniejszonej o 30 zł) wobec jego cofnięcia przed skierowaniem sprawy na rozprawę.

Natomiast o kosztach pozwu wzajemnego orzeczono po myśli art.100 k.p.c., przyjmując że pozwani – powodowie wzajemni wygrali postępowanie wywołane pozwem wzajemnym w 74%, a koszty związane z tym postępowaniem, wyniosły w łącznie 7950 zł, w tym 750 zł opłata sądowa od pozwu, 2 x 3600 zł wynagrodzenie z tytułu zastępstwa procesowego obu pełnomocników stron. Dokonując stosunkowego rozdzielenia tych kosztów powód – pozwany wzajemny powinien je ponieść do kwoty 5883 zł, a pozwani – powodowie wzajemni do kwoty 2067 zł. Pozwani – powodowie wzajemni pokryli te koszty w wysokości 4350 zł, a zatem pozwana wzajemna powinna im zwrócić 2283 zł (4350 zł – 2067 zł).

Z/ Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron. (...) dni.